RUSLAND: ENKELE GEOPOLITIEKE UITDAGINGEN door Peter LOGGHE in TeKoS nr.119

Nu het thema van de geopolitiek uitgebreid in TeKoS behandeld wordt, is het misschien toch ook nuttig en interessant in te gaan op de nieuwe politieke situatie in Europa en de wereld. We bedoelen het wegvallen van het IJzeren Gordijn en de vervanging van de U.S.S.R. door het oude Rusland. En of we het nu graag hebben of niet, Rusland, of althans het grootste deel ervan, maakt deel uit van het Europese subcontinent en is tevens de brug naar het grote Aziatische continent. Reeds op geografisch vlak maakt of moet Rusland deel uitmaken van een Europees geopolitiek concept. In dit verband willen wij graag verwijzen naar een interessante bijdrage van de hand van R. Steuckers in het recentste nummer van Terre et Peuple (1), een artikel dat wij hier zullen proberen samen te vatten in zijn meest in het oog springende stellingen. Onnodig te zeggen dat wij niet alle stellingen delen, maar ze zijn op zijn minst interessant genoeg om aan u allen voor te leggen.

Rusland is meer dan de U.S.S.R., en was ook niet steeds de U.S.S.R., hoezeer een bepaalde pers – en de termen “links” of “rechts” spelen hier geen enkele rol, zowel een bepaalde conservatieve als een uitgesproken linkse pers doen hier aardig hun duit in het zakje – zich ook inspant om het regime van Poetin en de bevolking in haar totaliteit af te schilderen als een bende criminelen. Er is inderdaad de oorlog in Tsjetjsenië, daar kan men niet onderuit. Maar een bepaalde pers schikt zich toch wel erg gemakkelijk naar de wensen van de V.S.A., die er op uit zijn
1. om alle machten die een uitdaging zouden kunnen vormen in Azië en Europa te elimineren, het betreft de zgn. rimlands, term van de Angelsaksische geopolitieke wetenschappers (zie vorige bijdragen);
2. om het grote Siberische stuk Midden-Aarde in te sluiten en uit te putten, een enorm groot territorium dat ligt tussen Europa, Indië en China. De kracht die moet uitgeschakeld worden is in dit verband overduidelijk: Rusland.

Rusland is meer dan dat: Rusland speelde een vrij fundamentele rol in de beveiliging van Europa t.o.v. vreemde machten. Rusland is namelijk ook het Rusland van de tsaren, dat erin slaagde Mongolen en Tataren buiten Europa te houden. Het zijn de Kozakken geweest die – beginnend met Tsaar Ivan IV – de gebieden die veroverd werden door allerlei vreemde stammen als de Hunnen, de Avaren, de Khazaren, de Tataren, te heroveren en veilig te stellen. Rusland aan het ene einde, Spanje aan het andere einde van Europa: elk kende zijn Reconquista.
Steuckers meent dat men er rustig kan van uitgaan dat het hoofdobjectief van de Angelsaksische geopolitieke wetenschappers erin bestaat de vernietigende dynamiek van de nomadenvolkeren opnieuw te wekken, want eens het gebied ééngemaakt is, wordt het oninneembaar. Dat althans stelt Zbigniew Brzezinski voorop in zijn werken. Dit meesterstuk op het schaakbord, Midden-Aarde veroveren, dat is het doel.

Er zijn verder ook militaire redenen, merkt de auteur op, die pleiten voor een Euro-Russische alliantie. Carl Schmitt leerde ons dat een continent, een Grossraum, slechts écht vrij is, als geen enkele buitenlandse macht in die ruimte zomaar kan tussenkomen. De interventies van de V.S.A. echter zijn veelvuldig geweest in het verleden, en steeds op belangrijke, koortsgevoelige plaatsen. De interventie van de V.S.A. in de Balkan in 1999 is zo’n belangrijk moment. Maar daarmee eindigt het niet. De moeilijkheden en de revoltes in post-sovjetstaten in centraal Azië, die – zo vernemen wij uit verschillende bronnen, opnieuw “linkse” en “rechtse” – vrij georkestreerd verliepen, hebben de bedoeling om pro-Amerikaanse regimes te installeren, zodat de landen worden losgemaakt uit de grotere verbanden waarvan ze deel uitmaakten: Europa, Rusland, China, India.
Men kan zich de vraag stellen: “Wat is erop tegen als een corrupt, communistisch regime te val komt en de mensen ter plaatse er beter van worden?” En natuurlijk is daar niets op tegen, maar het blijft op zijn minst nuttig en leerrijk te kijken en te vernemen hoe de oranjerevolutie in Oekraïne verliep, en wie er de logistiek van de verzetsgroepen “hielp”. Hetzelfde kan gezegd worden van de Rozenrevolutie in Georgië. De interventies in Eurazië door de Amerikaanse hypermacht passen uitstekend, aldus de auteur, in de definitie die Carl Schmitt gaf aan de ontoelaatbare inmenging van thalassocratieën in de binnenlandse zaken van continentale machten.

Er zijn zeker ook argumenten te geven, die vasthangen aan de energievoorziening, die niet onvermeld mogen blijven. Het gezaghebbende Britse blad The Economist evoceerde onlangs de laatste schokken, bokkensprongen van het geostrategische en geo-economische spel van die oorlog, de energie-oorlog. Het is de grootste gemene deler van de gebeurtenissen in de Balkan, in het Nabije en Midden-Oosten, in Afghanistan en centraal Azië. De algemene noemer is de controle die ieder wil op het tracé van de olieleidingen. Kort samengevat komt het hierop neer dat de V.S.A. niet willen dat deze olieleidingen passeren over het grondgebied van die machten die zij als bijzonder uitdagend ervaren. Tot voor de invasie van Irak in 2003 trok Turkije volop haar anti-Russische, anti-Arabische en anti-Iraanse kaart, die Washington haar voorhield. Dit zou gecompenseerd worden door de terugkeer van de zeer petroleumrijke streek van Mossoel (nu Irak) onder de Turkse soevereiniteit.
De weigering van de V.S.A. om Turkije een deel van de petroleumbronnen van Mossoel af te staan, heeft de bestaande strategische posities, die reeds bestonden ten tijde van de Koude Oorlog in de regio, volledig door elkaar geschud. Zo haalt Steuckers een bericht aan uit het Amerikaanse diplomatieke tijdschrift Turkish Policy Quarterly (lente 2005) dat meldt dat de speciale banden tussen Ankara en Washington – die van dezelfde orde waren als die tussen Washington en London of nog tussen de V.S.A. en Israël – opgehouden hebben te bestaan. Het anti-amerikanisme is in Turkije wijd verspreid en het voornaamste politiek gevoel, menen velen. De nieuwe Turkse politieke wereld gaat nog verder: ze onderhandelt met Rusland, de oude erfvijand, over de doortocht van een olieleiding die Russische olie zou vervoeren van de Russische haven Novorossisk naar Ceyhan via Samsoen aan de Zwarte Zee. Het plan van Amerika om Rusland te isoleren, dreigt op de klippen te lopen door deze plotse Russische ommezwaai.

Idem voor wat het transport van koolwaterstof betreft, en zijn verschillende bewerkingen: dit volgt dezelfde logica als hierboven geschetst. Namelijk verhinderen dat optimale communicatie zou ontstaan tussen het centrum van het Euraziatisch continent en de kustzones van de grote ruimte. Door de rebellie van de Beloutchi’s in het zuidwesten van Pakistan te ondersteunen, proberen Iran en Rusland deze politiek van isolement te doorbreken. De revolte is nog lang niet bedwongen en belangrijke strategen voorspellen zelfs dat voor de richting die het conflict uitgaat, de afloop ervan bepalend zal zijn voor de vrijheid van alle politieke en culturele spelers op het Euraziatisch continent. Dit conflict haalt amper – en dan ben ik nog zeer vriendelijk – de pers. In onze Vlaamse kranten moet ik het eerste woord hierover nog lezen.

Samengevat: de aanleg van een nieuwe olieleiding tussen Rusland en de Middelandse Zee over het Turkse grondgebied, de revolte van de Beloutchi’s in Pakistan, het zijn allemaal gegevens op de grote prikkaart die onze wereld is en die erop wijzen dat niet allen zich zomaa onder de voogdij van de V.S.A. willen plaatsen. De rol van Rusland op het Euraziatische continent is van primordiaal belang, en haar rol is nog niet uitgespeeld. Vlaanderen-Nederland, Europa kan het spel maar beter goed in de gaten houden.

Voetnoten:

(1) Terre et Peuple Magazine, nummer 24, zomer 2005, adres: BP 1095, F-69612 Villeurbanne cedex