Rusland: Wie volgt Poetin op ? door Hans CROOIJMANS in Elsevier, 24 juni 2006.

Twee ambitieuze kroonprinsen strijden om de kandidatuur voor verkiezingen in 2008, maar uiteindelijk wil de president persoonlijk de uitslag bepalen.


Wordt het de jonge, tamelijk kleurloze technocraat? De ervaren, conservatieve luitenant-generaal? Dient zich straks uit het niets een derde gegadigde aan? Of wordt de grondwet gewijzigd om Vladimir Poetin in staat te stellen om voor de derde keer kandidaat te staan?

De Russische presidentsverkiezingen staan pas voor maart 2008 op de agenda, maar nu al vormen ze een heet politiek thema. De sluimerende strijd in Tsjetsjenië, de ruzie met de buurlanden Georgië en Oekraïne, ja zelfs Poetins besluit om de kinderbijslag te verdubbelen, om zo zijn landgenoten te stimuleren tot meer kroost, zodat het bevolkingsaantal weer groeit in plaats van daalt – het laat de meeste Russen Siberisch koud. Maar memoreer de over 21 maanden te houden presidentsverkiezingen en ze hebben direct hun mening klaar.

Aan de oppervlakte lijkt er nochtans weinig aan de hand. Het door het Kremlin geschreven scenario van wat in Russische kranten al spottend de Operatie Opvolging wordt genoemd, is immers strak. Als alles volgens plan gaat, dan zal Poetin eind 2007 de naam bekendmaken van de man die namens de hem gezinde politieke partij Verenigd Rusland kandidaat zal staan. Die uitverkorene moet het wel heel bont maken, wil hij vervolgens niet tot president worden gekozen.

Een serieus alternatief is er niet. De communisten sterven langzaam uit. De nationalisten handhaven al vijftien jaar dezelfde clown, Vladimir Zjirinovski, als leider, terwijl het gros van de Russen zich juist niet meer – zoals in de tijd van Boris Jeltsin – voor zijn president wil schamen.

De 'democratische oppositie’, die in het Westen veel sympathie geniet, is hopeloos verdeeld. Bovendien slaat haar kritiek op de autoritaire Kremlin-leiding absoluut niet aan bij de doorsnee Rus. Die heeft vooral waardering voor zijn zichtbaar toegenomen welvaart en de orde die Poetin (53) na de chaotische Jeltsin-jaren heeft geschapen. Operatie Opvolging krijgt dus ruim baan.

Vooralsnog komen twee figuren in aanmerking: Dimitri Medvedev (40) en Sergej Ivanvov (53). Beiden bekleden momenteel de functie van 'eerste vice-premier’ in de Russische regering. Beiden zijn ambitieus, ze maken van hun wens om Poetin op te volgen geen geheim. Beiden zijn vertrouwelingen van de president: Ivanov was diens chef inlichtingendienst, Medvedev was zijn kabinetschef. En beiden hebben ze voor het komende anderhalf jaar een bijzondere opdracht meegekregen.

Medvedev is verantwoordelijk gemaakt voor de uitvoering van de vier 'nationale projecten’ die de levensstandaard van de gemiddelde Rus moeten verbeteren. Kort gezegd komt het erop neer dat Medvedev alleen al voor dit jaar een pot van zo’n 4 miljard euro beheert. Het geld is bestemd voor gezondheidszorg, onderwijs, huisvesting en landbouw. Op het eerste oog is dat een aantrekkelijke opgave: geld uitdelen, vrienden maken. Maar er zit een schaduwkant aan. De nationale projecten zijn met zoveel publiciteit en zulke hoge verwachtingen omgeven, dat er een grote kans bestaat dat ze mislukken.

Corruptie bijvoorbeeld, kan dodelijk zijn voor Medvedevs reputatie. Hij moet zien te voorkomen dat een groot deel van de miljarden aan de strijkstok blijft hangen. Het is in Rusland een ongeschreven regel dat er voor het verkrijgen van overheidsopdrachten moet worden betaald.

Rivaal Ivanov mag zelfs 20 miljard euro besteden. En wel aan de modernisering en professionalisering van het leger. Maar ook het afbreukrisico van de minister van Defensie is reëel. Elke verandering stuit in Russische militaire kringen sowieso op weerstand. En permanent wordt Ivanovs toch al niet bijster grote populariteit bedreigd door schandalen. Zoals in februari jongstleden. Dienstplichtig soldaat Andrej Soegev werd toen afschuwelijk mishandeld door zijn meerderen en verloor daarbij zijn benen en geslachtsdelen. De legerleiding wilde aanvankelijk niet eens van excuses weten.

Medvedev is licht favoriet, vooral omdat hij jeugdiger is dan de luitenant-generaal. 'Jong’ staat in Rusland voor dynamisch, voor vooruitgang, voor welvaart; met 'oud’ associeert niemand zich nog graag. Medvedev doet het ook beter voor de camera’s.

Toch bestaat er een serieuze kans dat geen van beide kanshebbers straks de eindstreep haalt. Omdat ze struikelen over hun opdracht. Of omdat het grote Russische publiek weigert enthouiast te worden voor de twee vroeg naar voren geschoven kandidaten. Uit recente opiniepeilingen blijkt dat minder dan 10 procent van de kiezers Medvedev of Ivanov beschouwt als meest geschikte president. Hetgeen de speculatie voedt over de mogelijkheid dat Poetin ter elfder ure nog een derde gegadigde tevoorschijn gaat toveren.

De huidige president zou zich zo’n chicane kunnen besparen. Want eigenlijk is er slechts één man die de Russen zien zitten als staatshoofd: Vladimir Poetin zelf. 59 Procent van de Russen wil dat Poetin na 2008 doorgaat. Dat de Grondwet zo’n derde termijn verbiedt, is voor hen geen bezwaar. In de Doema, het Russische parlement, gaan eveneens stemmen op om de Grondwet aan te passen.

Maar Poetin liet al diverse keren weten dat hij niet op zo’n voorstel zal ingaan. Wat hij wel wil? Bepalen wie namens Verenigd Rusland kandidaat mag staan. Anders gezegd: de Russische president wijst zelf zijn opvolger aan.

Bron: Elsevier